ACCUEIL  |   OPERA OMNIA  |   ŒUVRES CHOISIES  |   POSTÉRITÉ LITTÉRAIRE  |   ÉTUDES  |   TRADUCTIONS ANCIENNES 

I·À Mécène II·À César Auguste III·Au vaisseau qui portait Virgile IV·À Sestius V·À Pyrrha VI·À Agrippa VII·À Munatius Plancus VIII·À Lydie IX·À Thaliarque X·À Mercure XI·À Leuconoé XII·À Auguste XIII·À Lydie XIV·Au vaisseau de la république XV·Nérée prédit à Pâris la ruine de Troie XVI·À son amie (Palinodie) XVII·À Tyndaris XVIII·À Varus XIX·À Glycère XX·À Mécène XXI·À Diane et à Apollon XXII·À Aristius Fuscus XXIII·À Chloé XXIV·À Virgile XXV·À Lydie XXVI·À sa Muse, sur Lamia XXVII·À ses amis XXVIII·Archytas et le matelot XXIX·À Iccius XXX·À Vénus XXXI·À Apollon XXXII·À sa lyre XXXIII·À Albius Tibulle XXXIV·Palinodie XXXV·À la fortune d'Antium XXXVI· Sur le retour de Plotius Numidus XXXVII·À ses amis XXXVIII·À son jeune esclave

I — (AD MAECENATEM)

• Maecenas atauis edite regibus,
• o et praesidium et dulce decus meum,
• sunt quos curriculo puluerem Olympicum
• collegisse iuuat metaque feruidis
• euitata rotis palmaque nobilis
• terrarum dominos euehit ad deos;
• hunc, si mobilium turba Quiritium
• certat tergeminis tollere honoribus;
• illum, si proprio condidit horreo
• quicquid de Libycis uerritur areis.
• Gaudentem patrios findere sarculo
• agros Attalicis condicionibus
• numquam demoueas, ut trabe Cypria
• Myrtoum pauidus nauta secet mare.
• Luctantem Icariis fluctibus Africum
• mercator metuens otium et oppidi
• laudat rura sui; mox reficit rates
• quassas, indocilis pauperiem pati.
• Est qui nec ueteris pocula Massici
• nec partem solido demere de die
• spernit, nunc uiridi membra sub arbuto
• stratus, nunc ad aquae lene caput sacrae.
• Multos castra iuuant et lituo tubae
• permixtus sonitus bellaque matribus
• detestata. Manet sub Ioue frigido
• uenator tenerae coniugis inmemor,
• seu uisa est catulis cerua fidelibus,
• seu rupit teretis Marsus aper plagas.
• Me doctarum hederae praemia frontium
• dis miscent superis, me gelidum nemus
• Nympharumque leues cum Satyris chori
• secernunt populo, si neque tibias
• Euterpe cohibet nec Polyhymnia
• Lesboum refugit tendere barbiton.
• Quod si me lyricis uatibus inseres,
• sublimi feriam sidera uertice.

II — (AD AVGVSTVM CAESAREM)

• Iam satis terris niuis atque dirae
• grandinis misit Pater et rubente
• dextera sacras iaculatus arces
• terruit Vrbem,
   
• terruit gentis, graue ne rediret
• saeculum Pyrrhae noua monstra questae,
• omne cum Proteus pecus egit altos
• uisere montis,
   
• piscium et summa genus haesit ulmo,
• nota quae sedes fuerat columbis,
• et superiecto pauidae natarunt
• aequore dammae.
   
• Vidimus flauom Tiberim retortis
• litore Etrusco uiolenter undis
• ire deiectum monumenta regis
• templaque Vestae,
   
• Iliae dum se nimium querenti
• iactat ultorem, uagus et sinistra
• labitur ripa Ioue non probante
• uxorius amnis.
   
• Audiet ciuis acuisse ferrum,
• quo graues Persae melius perirent,
• audiet pugnas uitio parentum
• rara iuuentus.
   
• Quem uocet diuum populus ruentis
• imperi rebus ? Prece qua fatigent
• uirgines sanctae minus audientem
• carmina Vestam ?
   
• Cui dabit partis scelus expiandi
• Iuppiter ? Tandem uenias precamur,
• nube candentis umeros amictus,
• augur Apollo,
   
• siue tu mauis, Erycina ridens,
• quam Iocus circumuolat et Cupido,
• siue neglectum genus et nepotes
• respicis, auctor,
   
• heu nimis longo satiate ludo,
• quem iuuat clamor galeaeque leues,
• acer et Mauri peditis cruentum
• uoltus in hostem,
   
• siue mutata iuuenem figura
• ales in terris imitaris, almae
• filius Maiae, patiens uocari
• Caesaris ultor.
   
• Serus in caelum redeas diuque
• laetus intersis populo Quirini,
• neue te nostris nitiis iniquum
• ocior aura
   
• tollat; hic magnos potius triumphos,
• hic ames dici pater atque princeps,
• neu sinas Medos equitare inultos
• te duce, Caesar.

III — (AD NAVEM QVA VEHEBATVR VIRGILIVS)

• Sic te diua potens Cypri,
• sic fratres Helenae, lucida sidera,
• uentorumque regat pater
• obstrictis aliis praeter Iapyga,
• nauis, quae tibi creditum
• debes Vergilium; finibus Atticis
• reddas incolumem precor
• et serues animae dimidium meae.
• Illi robur et aes triplex
• circa pectus erat, qui fragilem truci
• commisit pelago ratem
• primus, nec timuit praecipitem Africum
• decertantem Aquilonibus
• nec tristis Hyadas nec rabiem Noti,
• quo non arbiter Hadriae
• maior, tollere seu ponere uolt freta.
• Quem mortis timuit gradum
• qui siccis oculis monstra natantia,
• qui uidit mare turbidum et
• infamis scopulos Acroceraunia ?
• Nequicquam deus abscidit
• prudens Oceano dissociabili
• terras, si tamen impiae
• non tangenda rates transiliunt uada.
• Audax omnia perpeti
• gens humana ruit per uetitum nefas;
• audax Iapeti genus
• ignem fraude mala gentibus intulit;
• post ignem aetheria domo
• subductum macies et noua febrium
• terris incubuit cohors
• semotique prius tarda necessitas
• leti corripuit gradum.
• Expertus uacuum Daedalus aera
• pennis non homini datis;
• perrupit Acheronta Herculeus labor.
• Nil mortalibus ardui est;
• caelum ipsum petimus stultitia neque
• per nostrum patimur scelus
• iracunda Iouem ponere fulmina.

IV — (AD SESTIVM)

• Soluitur acris hiems grata uice ueris et Fauoni
• trahuntque siccas machinae carinas,
• ac neque iam stabulis gaudet pecus aut arator igni
• nec prata canis albicant pruinis.
• Iam Cytherea choros ducit Venus imminente luna
• iunctaeque Nymphis Gratiae decentes
• alterno terram quatiunt pede, dum grauis Cyclopum
• Volcanus ardens uisit officinas.
• Nunc decet aut uiridi nitidum caput impedire myrto
• aut flore, terrae quem ferunt solutae;
• nunc et in umbrosis Fauno decet immolare lucis,
• seu poscat agna siue malit haedo.
• Pallida Mors aequo pulsat pede pauperum tabernas
• regumque turris. O beate Sesti,
• uitae summa breuis spem nos uetat inchoare longam.
• Iam te premet nox fabulaeque Manes
• et domus exilis Plutonia, quo simul mearis,
• nec regna uini sortiere talis
• nec tenerum Lycidan mirabere, quo calet iuuentus
• nunc omnis et mox uirgines tepebunt.

V — (AD PYRRHAM)

• Quis multa gracilis te puer in rosa
• perfusus liquidis urget odoribus
• grato, Pyrrha, sub antro ?
• cui flauam religas comam,
   
• simplex munditiis ? Heu quotiens fidem
• mutatosque deos flebit et aspera
• nigris aequora uentis
• emirabitur insolens,
   
• qui nunc te fruitur credulus aurea,
• qui semper uacuam, semper amabilem
• sperat, nescius aurae
• fallacis. Miseri, quibus
   
• intemptata nites. Me tabula sacer
• uotiua paries indicat uuida
• suspendisse potenti
• uestimenta maris deo.

VI — (AD AGRIPPAM)

• Scriberis Vario fortis et hostium
• uictor, Maeonii carminis alite,
• quam rem cumque ferox nauibus aut equis
• miles te duce gesserit.
   
• Nos, Agrippa, neque haec dicere nec grauem
• Pelidae stomachum cedere nescii,
• nec cursus duplicis per mare Vlixei
• nec saeuam Pelops domum
   
• conamur, tenues grandia, dum pudor
• inbellisque lyrae Musa potens uetat
• laudes egregii Caesaris et tuas
• culpa deterere ingeni.
   
• Quis Martem tunica tectum adamantina
• digne scripserit aut puluere Troico
• nigrum Merionen aut ope Palladis
• Tydiden superis parem ?
   
• Nos conuiuia, nos proelia uirginum
• sectis in iuuenes unguibus acrium
• cantamus, uacui siue quid urimur
• non praeter solitum leues.

VII — (AD MVNATIVM PLANCVM)

• Laudabunt alii claram Rhodon aut Mytilenen
• aut Ephesum bimarisue Corinthi
• moenia uel Baccho Thebas uel Apolline Delphos
• insignis aut Thessala Tempe;
• sunt quibus unum opus est intactae Palladis urbem
• carmine perpetuo celebrare et
• undique decerptam fronti praeponere oliuam;
• plurimus in Iunonis honorem
• aptum dicet equis Argos ditesque Mycenas:
• me nec tam patiens Lacedaemon
• nec tam Larisae percussit campus opimae
• quam domus Albuneae resonantis
• et praeceps Anio ac Tiburni lucus et uda
• mobilibus pomaria riuis.
• Albus ut obscuro deterget nubila caelo
• saepe Notus neque parturit imbris
• perpetuo, sic tu sapiens finire memento
• tristitiam uitaeque labores
• molli, Plance, mero, seu te fulgentia signis
• castra tenent seu densa tenebit
• Tiburis umbra tui. Teucer Salamina patremque
• cum fugeret, tamen uda Lyaeo
• tempora populea fertur uinxisse corona,
• sic tristis affatus amicos:
• ‘Quo nos cumque feret melior fortuna parente,
• ibimus, o socii comitesque.
• Nil desperandum Teucro duce et auspice Teucro:
• certus enim promisit Apollo
• ambiguam tellure noua Salamina futuram.
• O fortes peioraque passi
• mecum saepe uiri, nunc uino pellite curas;
• cras ingens iterabimus aequor.’

VIII — (AD LYDIAM)

• Lydia, dic, per omnis
• te deos oro, Sybarin cur properes amando
• perdere, cur apricum
• oderit Campum, patiens pulueris atque solis,
• cur neque militaris
• inter aequalis equitet, Gallica nec lupatis
• temperet ora frenis.
• Cur timet flauum Tiberim tangere ? Cur oliuum
• sanguine uiperino
• cautius uitat neque iam liuida gestat armis
• bracchia, saepe disco
• saepe trans finem iaculo nobilis expedito ?
• quid latet, ut marinae
• filium dicunt Thetidis sub lacrimosa Troia
• funera, ne uirilis
• cultus in caedem et Lycias proriperet cateruas ?

IX — (AD THALIARCVM)

• Vides ut alta stet niue candidum
• Soracte nec iam sustineant onus
• siluae laborantes geluque
• flumina constiterint acuto ?
   
• Dissolue frigus ligna super foco
• large reponens atque benignius
• deprome quadrimum Sabina,
• o Thaliarche, merum diota.
   
• Permitte diuis cetera, qui simul
• strauere uentos aequore feruido
• deproeliantis, nec cupressi
• nec ueteres agitantur orni.
   
• Quid sit futurum cras, fuge quaerere, et
• quem fors dierum cumque dabit, lucro
• adpone nec dulcis amores
• sperne, puer, neque tu choreas,
   
• donec uirenti canities abest
• morosa. Nunc et Campus et areae
• lenesque sub noctem susurri
• composita repetantur hora,
   
• nunc et latentis proditor intumo
• gratus puellae risus ab angulo
• pignusque dereptum lacertis
• aut digito male pertinaci.

X — (AD MERCVRIVM)

• Mercuri, facunde nepos Atlantis,
• qui feros cultus hominum recentum
• uoce formasti catus et decorae
• more palaestrae,
   
• te canam, magni Iouis et deorum
• nuntium curuaeque lyrae parentem,
• callidum quicquid placuit iocoso
• condere furto.
   
• Te, boues olim nisi reddidisses
• per dolum amotas, puerum minaci
• uoce dum terret, uiduus pharetra
• risit Apollo.
   
• Quin et Atridas duce te superbos
• Ilio diues Priamus relicto
• Thessalosque ignis et iniqua Troiae
• castra fefellit.
   
• Tu pias laetis animas reponis
• sedibus uirgaque leuem coerces
• aurea turbam, superis deorum
• gratus et imis.

XI — (AD LEVCONOEN)

• Tu ne quaesieris (scire nefas) quem mihi, quem tibi
• finem di dederint, Leuconoe, nec Babylonios
• temptaris numeros. Vt melius quicquid erit pati !
• Seu pluris hiemes seu tribuit Iuppiter ultimam,
• quae nunc oppositis debilitat pumicibus mare
• Tyrrhenum, sapias, uina liques et spatio breui
• spem longam reseces. Dum loquimur, fugerit inuida
• aetas: carpe diem, quam minimum credula postero.

XII — (AD AVGVSTVM)

• Quem uirum aut heroa lyra uel acri
• tibia sumis celebrare, Clio ?
• Quem deum ? Cuius recinet iocosa
• nomen imago
   
• aut in umbrosis Heliconis oris
• aut super Pindo gelidoue in Haemo ?
• Vnde uocalem temere insecutae
• Orphea siluae
   
• arte materna rapidos morantem
• fluminum lapsus celerisque uentos,
• blandum et auritas fidibus canoris
• ducere quercus.
   
• Quid prius dicam solitis parentis
• laudibus, qui res hominum ac deorum,
• qui mare ac terras uariisque mundum
• temperat horis ?
   
• Vnde nil maius generatur ipso
• nec uiget quicquam simile aut secundum;
• proximos illi tamen occupabit
• Pallas honores.
   
• Proeliis audax, neque te silebo,
• Liber, et saeuis inimica uirgo
• beluis, nec te, metuende certa
• Phoebe sagitta.
   
• Dicam et Alciden puerosque Ledae,
• hunc equis, illum superare pugnis
• nobilem; quorum simul alba nautis
• stella refulsit,
   
• defluit saxis agitatus umor,
• concidunt uenti fugiuntque nubes
• et minax, quod sic uoluere, ponto
• unda recumbit.
   
• Romulum post hos prius an quietum
• Pompili regnum memorem, an superbos
• Tarquini fasces, dubito, an Catonis
• nobile letum.
   
• Regulum et Scauros animaeque magnae
• prodigum Paulum superante Poeno
• gratus insigni referam Camena
• Fabriciumque.
   
• Hunc et incomptis Curium capillis
• utilem bello tulit et Camillum
• saeua paupertas et auitus apto
• cum lare fundus.
   
• Crescit occulto uelut arbor aeuo
• fama Marcelli; micat inter omnis
• Iulium sidus, uelut inter ignis
• luna minores.
   
• Gentis humanae pater atque custos,
• orte Saturno, tibi cura magni
• Caesaris fatis data: tu secundo
• Caesare regnes.
   
• Ille seu Parthos Latio imminentis
• egerit iusto domitos triumpho
• siue subiectos Orientis orae
• Seras et Indos,
   
• te minor laetum reget aequus orbem:
• tu graui curru quaties Olympum,
• tu parum castis inimica mittes
• fulmina lucis.

XIII — (AD LYDIAM)

• Cum tu, Lydia, Telephi
• ceruicem roseam, cerea Telephi
• laudas bracchia, uae, meum
• feruens difficili bile tumet iecur.
• Tunc nec mens mihi nec color
• certa sede manet, umor et in genas
• furtim labitur, arguens
• quam lentis penitus macerer ignibus.
• Vror, seu tibi candidos
• turparunt umeros inmodicae mero
• rixae, siue puer furens
• inpressit memorem dente labris notam.
• Non, si me satis audias,
• speres perpetuum dulcia barbare
• laedentem oscula, quae Venus
• quinta parte sui nectaris imbuit.
• Felices ter et amplius
• quos inrupta tenet copula nec malis
• diuolsus querimoniis
• suprema citius soluet amor die.

XIV — (AD REMPVBLICAM)

• O nauis, referent in mare te noui
• fluctus. O quid agis ? Fortiter occupa
• portum. Nonne uides ut
• nudum remigio latus,
   
• et malus celeri saucius Africo
• antemnaque gemant ac sine funibus
• uix durare carinae
• possint imperiosius
   
• aequor ? Non tibi sunt integra lintea,
• non di, quos iterum pressa uoces malo.
• Quamuis Pontica pinus,
• siluae filia nobilis,
   
• iactes et genus et nomen inutile:
• nil pictis timidus nauita puppibus
• fidit. Tu, nisi uentis
• debes ludibrium, caue.
   
• Nuper sollicitum quae mihi taedium,
• nunc desiderium curaque non leuis,
• interfusa nitentis
• uites aequora Cycladas.

XV — (NEREI VATICINIVM DE EXCIDIO TROIAE)

• Pastor cum traheret per freta nauibus
• Idaeis Helenen perfidus hospitam,
• ingrato celeris obruit otio
• uentos ut caneret fera
   
• Nereus fata: 'Mala ducis aui domum
• quam multo repetet Graecia milite,
• coniurata tuas rumpere nuptias
• et regnum Priami uetus.
   
• Heu, heu, quantus equis, quantus adest uiris
• sudor ! Quanta moues funera Dardanae
• genti ! Iam galeam Pallas et aegida
• currusque et rabiem parat.
   
• Nequicquam Veneris praesidio ferox
• pectes caesariem grataque feminis
• inbelli cithara carmina diuides;
• nequicquam thalamo grauis
   
• hastas et calami spicula Cnosii
• uitabis strepitumque et celerem sequi
• Aiacem: tamen, heu serus, adulteros
• crines puluere collines.
   
• Non Laertiaden, exitium tuae
• gentis, non Pylium Nestora respicis ?
• Vrgent inpauidi te Salaminius
• Teucer, te Sthenelus sciens
   
• pugnae, siue opus est imperitare equis,
• non auriga piger; Merionen quoque
• nosces. Ecce furit te reperire atrox
• Tydides melior patre,
   
• quem tu, ceruus uti uallis in altera
• uisum parte lupum graminis inmemor,
• sublimi fugies mollis anhelitu,
• non hoc pollicitus tuae.
   
• Iracunda diem proferet Ilio
• matronisque Phrygum classis Achillei;
• post certas hiemes uret Achaicus
• ignis Iliacas domos.'

XVI — (AD AMICAM - PALINODIA)

• O matre pulchra filia pulchrior,
• quem criminosis cumque uoles modum
• pones iambis, siue flamma
• siue mari libet Hadriano.
   
• Non Dindymene, non adytis quatit
• mentem sacerdotum incola Pythius,
• non Liber aeque, non acuta
• sic geminant Corybantes aera,
   
• tristes ut irae, quas neque Noricus
• deterret ensis nec mare naufragum
• nec saeuus ignis nec tremendo
• Iuppiter ipse ruens tumultu.
   
• Fertur Prometheus addere principi
• limo coactus particulam undique
• desectam et insani leonis
• uim stomacho apposuisse nostro.
   
• Irae Thyesten exitio graui
• strauere et altis urbibus ultimae
• stetere causae, cur perirent
• funditus inprimeretque muris
   
• hostile aratrum exercitus insolens.
• Conpesce mentem: me quoque pectoris
• temptauit in dulci iuuenta
• feruor et in celeres iambos
   
• misit furentem. Nunc ego mitibus
• mutare quaero tristia, dum mihi
• fias recantatis amica
• opprobriis animumque reddas.

XVII — (AD TYNDARIDEM)

• Velox amoenum saepe Lucretilem
• mutat Lycaeo Faunus et igneam
• defendit aestatem capellis
• usque meis pluuiosque uentos.
   
• Inpune tutum per nemus arbutos
• quaerunt latentis et thyma deuiae
• olentis uxores mariti
• nec uiridis metuunt colubras
   
• nec Martialis haediliae lupos,
• utcumque dulci, Tyndari, fistula
• ualles et Vsticae cubantis
• leuia personuere saxa.
   
• Di me tuentur, dis pietas mea
• et Musa cordi est. Hic tibi copia
• manabit ad plenum benigno
• ruris honorum opulenta cornu;
   
• hic in reducta ualle Caniculae
• uitabis aestus et fide Teia
• dices laborantis in uno
• Penelopen uitreamque Circen;
   
• hic innocentis pocula Lesbii
• duces sub umbra nec Semeleius
• cum Marte confundet Thyoneus
• proelia nec metues proteruum
   
• suspecta Cyrum, ne male dispari
• incontinentis iniciat manus
• et scindat haerentem coronam
• crinibus inmeritamque uestem.

XVIII — (AD VARVM)

• Nullam, Vare, sacra uite prius seueris arborem
• circa mite solum Tiburis et moenia Catili;
• siccis omnia nam dura deus proposuit neque
• mordaces aliter diffugiunt sollicitudines.
• Quis post uina grauem militiam aut pauperiem crepat ?
• Quis non te potius, Bacche pater, teque decens Venus ?
• Ac ne quis modici transiliat munera Liberi,
• Centaurea monet cum Lapithis rixa super mero
• debellata, monet Sithoniis non leuis Euhius,
• cum fas atque nefas exiguo fine libidinum
• discernunt auidi. Non ego te, candide Bassareu,
• inuitum quatiam nec uariis obsita frondibus
• sub diuum rapiam. Saeua tene cum Berecyntio
• cornu tympana, quae subsequitur caecus amor sui
• et tollens uacuum plus nimio gloria uerticem
• arcanique fides prodiga, perlucidior uitro.

XIX — (DE GLYCERA)

• Mater saeua Cupidinum
• Thebanaeque iubet me Semelae puer
• et lasciua Licentia
• finitis animum reddere amoribus.
• Vrit me Glycerae nitor
• splendentis Pario marmore purius;
• urit grata proteruitas
• et uoltus nimium lubricus aspici.
• In me tota ruens Venus
• Cyprum deseruit, nec patitur Scythas
• aut uersis animosum equis
• Parthum dicere nec quae nihil attinent.
• Hic uiuum mihi caespitem, hic
• uerbenas, pueri, ponite turaque
• bimi cum patera meri:
• mactata ueniet lenior hostia.

XX — (AD MAECENATEM)

• Vile potabis modicis Sabinum
• cantharis, Graeca quod ego ipse testa
• conditum leui, datus in theatro
• cum tibi plausus,
   
• care Maecenas eques, ut paterni
• fluminis ripae simul et iocosa
• redderet laudes tibi Vaticani
• montis imago.
   
• Caecubum et prelo domitam Caleno
• tu bibes uuam; mea nec Falernae
• temperant uites neque Formiani
• pocula colles.

XXI — (IN DIANAM ET APOLLINEM)

• Dianam tenerae dicite uirgines,
• intonsum, pueri, dicite Cynthium
• Latonamque supremo
• dilectam penitus Ioui;
   
• uos laetam fluuiis et nemorum coma,
• quaecumque aut gelido prominet Algido,
• nigris aut Erymanthi
• siluis aut uiridis Gragi;
   
• uos Tempe totidem tollite laudibus
• natalemque, mares, Delon Apollinis
• insignemque pharetra
• fraternaque umerum lyra.
   
• Hic bellum lacrimosum, hic miseram famem
• pestemque a populo et principe Caesare in
• Persas atque Britannos
• uestra motus aget prece.

XXII (AD ARISTIVM FVSCVM)

• Integer uitae scelerisque purus
• non eget Mauris iaculis neque arcu
• nec uenenatis grauida sagittis,
• Fusce, pharetra,
   
• siue per Syrtis iter aestuosas
• siue facturus per inhospitalem
• Caucasum uel quae loca fabulosus
• lambit Hydaspes.
   
• Namque me silua lupus in Sabina,
• dum meam canto Lalagem et ultra
• terminum curis uagor expeditis,
• fugit inermem,
   
• quale portentum neque militaris
• Daunias latis alit aesculetis
• nec Iubae tellus generat, leonum
• arida nutrix.
   
• Pone me pigris ubi nulla campis
• arbor aestiua recreatur aura,
• quod latus mundi nebulae malusque
• Iuppiter urget;
   
• pone sub curru nimium propinqui
• solis in terra domibus negata:
• dulce ridentem Lalagen amabo,
• dulce loquentem.

XXIII — (AD CHLOEN)

• Vitas inuleo me similis, Chloe,
• quaerenti pauidam montibus auiis
• matrem non sine uano
• aurarum et silua metu.
   
• Nam seu mobilibus ueris inhorruit
• aduentus folliis, seu uirides rubum
• dimouere lacertae,
• et corde et genibus tremit.
   
• Atqui non ego te, tigris ut aspera
• Gaetulusue leo, frangere persequor:
• tandem desine matrem
• tempestiua sequi uiro.

XXIV — (AD VIRGILIVM)

• Quis desiderio sit pudor aut modus
• tam cari capitis ? Praecipe lububris
• cantus, Melpomene, cui liquidam pater
• uocem cum cithara dedit.
   
• Ergo Quintilium perpetuus sopor
• urget ? Cui Pudor et Iustitiae soror,
• incorrupta Fides, nudaque Veritas
• quando ullum inueniet parem ?
   
• Multis ille bonis flebilis occidit,
• nulli flebilior quam tibi, Vergili.
• Tu frustra pius, heu, non ita creditum
• poscis Quintilium deos.
   
• Quid si Threicio blandius Orpheo
• auditam moderere arboribus fidem ?
• Num uanae redeat sanguis imagini,
• quam uirga semel horrida,
   
• non lenis precibus fata recludere,
• nigro compulerit Mercurius gregi ?
• durum: sed leuius fit patientia
• quicquid corrigere est nefas.

XXV — (AD LYDIAM)

• Parcius iunctas quatiunt fenestras
• iactibus crebris iuuenes proterui
• nec tibi somnos adimunt amatque
• ianua limen,
   
• quae prius multum facilis mouebat
• cardines. Audis minus et minus iam:
• 'Me tuo longas pereunte noctes,
• Lydia, dormis ?'
   
• Inuicem moechos anus arrogantis
• flebis in solo leuis angiportu
• Thracio bacchante magis sub
• interlunia uento,
   
• cum tibi flagrans amor et libido,
• quae solet matres furiare equorum,
• saeuiet circa iecur ulcerosum
• non sine questu,
   
• laeta quod pubes hedera uirenti
• gaudeat pulla magis atque myrto,
• aridas frondes hiemis sodali
• dedicet Euro.

XXVI — (AD MVSAM, DE LAMIA)

• Musis amicus tristitiam et metus
• tradam proteruis in mare Creticum
• portare uentis, quis sub Arcto
• rex gelidae metuatur orae,
   
• quid Tiridaten terreat, unice
• securus. O quae fontibus integris
• gaudes, apricos necte flores,
• necte meo Lamiae coronam,
   
• Piplea dulcis. Nil sine te mei
• prosunt honores; hunc fidibus nouis,
• hunc Lesbio sacrare plectro
• teque tuasque decet sorores.

XXVII — (AD SODALES)

• Natis in usum laetitiae scyphis
• pugnare Thracum est; tollite barbarum
• morem uerecundumque Bacchum
• sanguineis prohibete rixis.
   
• Vino et lucernis Medus acinaces
• immane quantum discrepat; impium
• lenite clamorem, sodales,
• et cubito remanete presso.
   
• Voltis seueri me quoque sumere
• partem Falerni ? Dicat Opuntiae
• frater Megyllae quo beatus
• uolnere, qua pereat sagitta.
   
• Cessat uoluntas ? Non alia bibam
• mercede. Quae te cumque domat Venus
• non erubescendis adurit
• ignibus ingenuoque semper
   
• amore peccas. Quicquid habes, age,
• depone tutis auribus. A ! miser,
• quanta laborabas Charybdi,
• digne puer meliore flamma.
   
• Quae saga, quis te soluere Thessalis
• magus uenenis, quis poterit deus ?
• uix inligatum te triformi
• Pegasus expediet Chimaera.

XXVIII — (ARCHYTAS ET VIATOR)

• Te maris et terrae numeroque carentis harenae
• mensorem cohibent, Archyta,
• pulueris exigui prope latum parua Matinum
• munera nec quicquam tibi prodest
• aerias temptasse domos animoque rotundum
• percurrisse polum morituro.
• Occidit et Pelopis genitor, conuiua deorum,
• Tithonusque remotus in auras
• et Iouis arcanis Minos admissus habentque
• Tartara Panthoiden iterum Orco
• demissum, quamuis clipeo Troiana refixo
• tempora testatus nihil ultra
• neruos atque cutem morti concesserat atrae,
• iudice te non sordidus auctor
• naturae uerique. Sed omnis una manet nox
• et calcanda semel uia leti.
• Dant alios Furiae toruo spectacula Marti,
• exitio est auidum mare nautis;
• mixta senum ac iuuenum densentur funera, nullum
• saeua caput Proserpina fugit.
• Me quoque deuexi rapidus comes Orionis
• Illyricis Notus obruit undis.
• At tu, nauta, uagae ne parce malignus harenae
• ossibus et capiti inhumato
• particulam dare: sic, quodcumque minabitur Eurus
• fluctibus Hesperiis, Venusinae
• plectantur siluae te sospite multaque merces,
• unde potest, tibi defluat aequo
• ab Ioue Neptunoque sacri custode Tarenti.
• Neglegis inmeritis nocituram
• postmodo te natis fraudem committere ? Fors et
• debita iura uicesque superbae
• te maneant ipsum: precibus non linquar inultis
• teque piacula nulla resoluent.
• Quamquam festinas, non est mora longa; licebit
• iniecto ter puluere curras.

XXIX — (AD ICCIVM)

• Icci, beatis nunc Arabum inuides
• gazis et acrem militiam paras
• non ante deuictis Sabaeae
• regibus horribilique Medo
   
• nectis catenas ? Quae tibi uirginum
• sponso necato barbara seruiet ?
• puer quis ex aula capillis
• ad cyathum statuetur unctis,
   
• doctus sagittas tendere Sericas
• arcu paterno ? Quis neget arduis
• pronos relabi posse riuos
• montibus et Tiberim reuerti,
   
• cum tu coemptos undique nobilis
• libros Panaeti Socraticam et domum
• mutare loricis Hiberis,
• pollicitus meliora, tendis ?

XXX — (AD VENEREM)

• O Venus regina Cnidi Paphique,
• sperne dilectam Cypron et uocantis
• ture te multo Glycerae decoram
• transfer in aedem.
   
• Feruidus tecum puer et solutis
• Gratiae zonis properentque Nymphae
• et parum comis sine te Iuuentas
• Mercuriusque.

XXXI — (AD APOLLINEM)

• Quid dedicatum poscit Apollinem
• uates ? Quid orat, de patera nouum
• fundens liquorem ? Non opimae
• Sardiniae segetes feraces,
   
• non aestuosae grata Calabriae
• armenta, non aurum aut ebur Indicum,
• non rura, quae Liris quieta
• mordet aqua taciturnus amnis.
   
• Premant Calena falce quibus dedit
• Fortuna uitem, diues et aureis
• mercator exsiccet culillis
• uina Syra reparata merce,
   
• dis carus ipsis, quippe ter et quater
• anno reuisens aequor Atlanticum
• inpune: me pascust oliuae,
• me cichorea leuesque maluae.
   
• Frui paratis et ualido mihi,
• Latoe, dones, at, precor, integra
• cum mente, nec turpem senectam
• degere nec cithara carentem.

XXXII — (AD LYRAM)

• Poscimur. Si quid uacui sub umbra
• lusimus tecum, quod et hunc in annum
• uiuat et pluris, age, dic Latinum,
• barbite, carmen,
   
• Lesbio primum modulate ciui,
• qui, ferox bello, tamen inter arma,
• siue iactatam religarat udo
• litore nauem,
   
• Liberum et Musas Veneremque et illi
• semper haerentem puerum canebat
• et Lycum nigris oculis nigroque
• crine decorum.
   
• O decus Phoebi et dapibus supremi
• grata testudo Iouis, o laborum
• dulce lenimen, mihi cumque salue
• rite uocanti.

XXXIII — (AD ALBIVM TIBVLLVM)

• Albi, ne doleas plus nimio memor
• inmitis Glycerae neu miserabilis
• descantes elegos, cur tibi iunior
• laesa praeniteat fide.
   
• Insignem tenui fronte Lycorida
• Cyri torret amor, Cyrus in asperam
• declinat Pholoen: sed prius Apulis
• iungentur capreae lupis
   
• quam turpi Pholoe peccet adultero.
• Sic uisum Veneri, cui placet imparis
• formas atque animos sub iuga aenea
• saeuo mittere cum ioco.
   
• Ipsum me melior cum peteret Venus,
• grata detinuit compede Myrtale
• libertina, fretis acrior Hadriae
• curuantis Calabros sinus.

XXXIV — (PALINODIA)

• Parcus deorum cultor et infrequens,
• insanientis dum sapientiae
• consultus erro, nunc retrorsum
• uela dare atque iterare cursus
   
• cogor relictos: namque Diespiter
• igni corusco nubila diuidens
• plerumque, per purum tonantis
• egit equos uolucremque currum,
   
• quo bruta tellus et uaga flumina,
• quo Styx et inuisi horrida Taenari
• sedes Atlanteusque finis
• concutitur. Valet ima summis
   
• mutare et insignem attenuat deus,
• obscura promens; hinc apicem rapax
• Fortuna cum stridore acuto
• sustulit, hic posuisse gaudet.

XXXV — (AD FORTVNAM ANTIATEM)

• O diua, gratum quae regis Antium,
• praesens uel imo tollere de gradu
• mortale corpus uel superbos
• uertere funeribus triumphos,
   
• te pauper ambit sollicita prece
• ruris colonus, te dominam aequoris
• quicumque Bythyna lacessit
• Carpathium pelagus carina.
   
• Te Dacus asper, te profugi Scythae,
• urbesque gentesque et Latium ferox
• regumque matres barbarorum et
• purpurei metuunt tyranni,
   
• iniurioso ne pede proruas
• stantem columnam, neu populus frequens
• ad arma cessantis, ad arma
• concitet imperiumque frangat.
   
• Te semper anteit serua Necessitas,
• clauos trabalis et cuneos manu
• gestans aena nec seuerus
• uncus abest liquidumque plumbum;
   
• te Spes et albo rara Fides colit
• uelata panno nec comitem abnegat,
• utcumque mutata potentis
• ueste domos inimica linquis;
   
• at uolgus infidum et meretrix retro
• periura cedit, diffugiunt cadis
• cum faece siccatis amici,
• ferre iugum pariter dolosi.
   
• Serues iturum Caesarem in ultimos
• orbis Britannos et iuuenum recens
• examen Eois timendum
• partibus Oceanoque rubro.
   
• Heu heu, cicatricum et sceleris pudet
• fratrumque. Quid nos dura refugimus
• aetas, quid intactum nefasti
• liquimus ? Vnde manum iuuentus
   
• metu deorum continuit ? Quibus
• pepercit aris ? O utinam noua
• incude diffingas retusum in
• Massagetas Arabasque ferrum !
   

XXXVI — (IN REDITUM PLOTII NUMIDAE)

• Et ture et fidibus iuuat
• placare et uituli sanguini debito
• custodes Numidae deos,
• qui nunc Hesperia sospes ab ultima
• caris multa sodalibus,
• nulli plura tamen diuidit oscula
• quam dulci Lamiae, memor
• actae non alio rege puertiae
• mutataeque simul togae.
• Cressa ne careat pulchra dies nota
• neu promptae modus amphorae
• neu morem in Salium sit requies pedum
• neu multi Damalis meri
• Bassum Threicia uincat amystide
• neu desint epulis rosae
• neu uiuax apium neu breue lilium.
• Omnes in Damalin putres
• deponent oculos nec Damalis nouo
• diuelletur adultero
• lasciuis hederis ambitiosior.

XXXVII — (AD SODALES)

• Nunc est bibendum, nunc pede libero
• pulsanda tellus, nunc Saliaribus
• ornare puluinar deorum
• tempus erat dapibus, sodales.
   
• Antehac nefas depromere Caecubum
• cellis auitis, dum Capitolio
• regina dementis ruinas
• funus et imperio parabat
   
• contaminato cum grege turpium
• morbo uirorum, quidlibet impotens
• sperare fortunaque dulci
• ebria. Sed minuit furorem
   
• uix una sospes nauis ab ignibus,
• mentemque lymphatam Mareotico
• redegit in ueros timores
• Caesar, ab Italia uolantem
   
• remis adurgens, accipiter uelut
• mollis columbas aut leporem citus
• uenator in campis niualis
• Haemoniae, daret ut catenis
   
• fatale monstrum. Quae generosius
• perire quaerens nec muliebriter
• expauit ensem nec latentis
• classe cita reparauit oras,
   
• ausa et iacentem uisere regiam
• uoltu sereno, fortis et asperas
• tractare serpentes, ut atrum
• corpore conbiberet uenenum,
   
• deliberata morte ferocior:
• saeuis Liburnis scilicet inuidens
• priuata deduci superbo,
• non humilis mulier, triumpho.

XXXVIII — (AD PVERVM)

• Persicos odi, puer, apparatus,
• displicent nexae philyra coronae,
• mitte sectari, rosa quo locorum
• sera moretur.
   
• Simplici myrto nihil adlabores
• sedulus, curo: neque te ministrum
• dedecet myrtus neque me sub arta
• uite bibentem.

 ACCUEIL  |   OPERA OMNIA  |   ŒUVRES CHOISIES  |   POSTÉRITÉ LITTÉRAIRE  |   ÉTUDES  |   TRADUCTIONS ANCIENNES 

[ XHTML 1.0 Strict ]  —  [ CSS ]